Ik heb trouwens ook iets met de Spaanse burgeroorlog. Zonder iets af te willen doen aan de misdaden van m.n. de nationalisten; het was waarschijnlijk de laatste Europese oorlog die tot op een romantische manier tot de verbeelding sprak, zoals een kind met soldaatjes speelt. Historicus Paul Preston merkt op: ‘het was niet voor niets dat de burgeroorlog de grootste kunstenaars van die tijd tot inspiratie diende, iets wat bij andere conflicten daarna lang niet in die mate het geval was.’ De schilderijen van Picasso en enkele werken van Orwell zijn daar voorbeelden van.
Het verhaal van de Spaanse burgeroorlog is nauwelijks in één log samen te vatten, vooral omdat het zonde is omdat je zoveel anekdotes moet schrappen. Welnu, een kleine poging dan: nadat de Spaanse monarchie viel, zetelde er in Madrid een regering van linkse republikeinen, die door de nationalisten onder leiding van Franco omver geworpen werd. De nationalisten hadden hiervoor vier colonnes rondom Madrid gemobiliseerd. Toen radioverslaggevers de nationalistische generaal Mola vroegen welke van deze collones Madrid in zou nemen, gaf hij een bijzonder sinister antwoord: “het zal gaan gebeuren door een vijfde colonne, mannen die zich nu verborgen houden in Madrid, maar zullen opduiken zodra we opmarcheren.” Aldus raakte de uitdrukking ‘de vijfde colonne’ in de omloop, en groeide in Madrid de paniek.
Het was vooral de angst en onzekerheid die de kracht van deze beeldspraak stutte. In werkelijkheid heeft vijfde colonne geen beslissende acties kunnen uitvoeren – volgens republikein Líster omdat de generaal met zijn brallerige grootspraak de republikeinen tijdige waarschuwing had gegeven (“La fanfarronada del general fue un toque de alerto para nosotros”) en ze daardoor konden zorgen dat de vijfde colonne - zij het niet geheel - afdoende neergeslagen werd (“si no se lquidó del todo, a la quinta columna se la dejaron impotente para acciones decisivas”).
Geen opmerkingen:
Een reactie posten