Okee, de titel parafraseert een kop in een ochtendkrant, die de Waalse opstelling een groter gevaar vindt dan Halbe Zijlstra de roetveegpiet. Maar de Waalse onverzettelijkheid richting handelsakkoord CETA is weldegelijk een overwinning voor democratie in de EU. En een nederlaag voor Europese politici die blijven beweren dat EU en ‘democratie dichtbij mensen’ onverenigbaar zijn.
Guy Verhofstadt weet het niettemin nog steeds zeker: Brussel heeft een vergissing begaan. Het betrekken van gewestelijke overheden maakt het Europees besluitvormingsproces stroperiger en werkt nationalisme in de hand. In een persbericht deze week wees hij nog eens op zijn favoriete tegelspreuk van Francois Mitterand: ‘nationalisme, dat is de oorlog’.
Ik vraag me wel eens af hoe Verhofstadts liberale fractiegenoten Ramon Tremosa en Izaskun Bilbao hiernaar luisteren, Europarlementariërs voor de Baskische en Catalaanse nationalistische partijen. Beiden zijn oud genoeg om in hun schooltijd onder Franco niet hun eigen taal te hebben kunnen gebruiken. En beiden zijn lid van voormalige politieke flankbewegingen die in 40 jaar tijd naar het centrum zijn bewogen, maar nog steeds hetzelfde doel hebben: emancipatie van hun nationale identiteit.
Daarin is de Europese Unie overigens altijd een bondgenoot geweest. Met resultaat. Lokale overheden van Catalonië en Baskenland, maar ook van traditioneel centralistische landen als Frankrijk en Polen, slaan hun landshoofstad nu over en zoeken rechtsreeks toegang tot Brussel: voor de regiofondsen, voor infrastructurele projecten, voor versterking van het regionale bestuursniveau. Het is een van de grootste en meest onderbelichte successen van de EU.
Diezelfde emancipatiedrift heeft met name de Vlamingen ertoe bewogen om te strijden voor het democratisch recht van deelgebieden in België. Lagere overheden in België mogen zich door die inspanning uitspreken over Europese thema's. Deze week zien we welk succes dat kan brengen: CETA staat ineens dichtbij mensen. Ver buiten Wallonië beheerst dit tot voor kort onbekende verdrag het publieke debat. En de Waalse macht blijkt veel meer dan een papieren: de vasthoudende Waalse premier Paul Magnette sleepte concessies binnen waarvan zelfs GroenLinks, dat al ongelezen het verdrag had afgewezen, nu moet toegeven dat ze substantieel zijn.
Ik verbaas me dan ook dat de Vlamingen hun democratische verworvenheid niet sterker verdedigen, bijvoorbeeld in respons op dit eigen-schuld-dikke-bult-artikel van EU-blaadje Politico. Misschien is het een staaltje Belgische zelfkastijding (een Vlaamse commentator zei gisterenavond op de radio: ‘we zijn al het land van terroristen en kinderlokkers, nu zijn we ook nog dwarsliggers’). Ernstiger zou zijn als de Belgen Verhofstadt zijn gaan geloven. Dat de EU democratischer is als het efficiënter is. Dat de mensen er enthousiaster van worden als het uitgaat van kosmopolitisme en eenvormigheid. De politiek van ‘let’s dissolve the people and elect a new one’.
Gelukkig kan de EU zich van een betere kant laten zien. Brexit wordt een volgende test, waar de Engelsen in meerderheid vóór zijn en de Schotten en Noord-Ieren tegen. Een Schotse Europarlementariër verwoordde het als volgt: ‘de Schotten hebben gekozen voor Europa, Europa: kies nu voor ons’. Is dit nu oorlogstaal? Als het aan Verhofstadt ligt vast wel. Maar ik leef liever in een Europa waar je tegelijk Waal en Belg kan zijn, of Schot en Brit, en je dan óók nog Europeaan mag voelen.
