Iedere botsing tussen twee beschavingen is een botsing tussen hun onderliggend barbarisme, zei Walter Benjamin. Dat citaat schoot me te binnen bij de merkwaardige opvatting van Rutte dat terroristen die naar Irak of Syrië reizen, daar maar beter kunnen sneuvelen.
Vier weken geleden was er in Buitenhof een scherpe discussie tussen Ruud Koopmans en Nourdin El Ouali. De eerste illustreerde zijn kritische houding jegens de islam met de opmerking dat (bepaalde, zoals Saudische) moslimleiders de doodstraf willen voor wie zich van de Islam afkeert. El Ouali wierp tegen dat er ook in de eerstewereldlanden als de VS nog steeds een doodstraf bestaat. De presentator beslechtte de discussie: dat klopt, maar de VS implementeert die voor zware geweldsmisdrijven, niet voor afvalligheid.
Natuurlijk is er nog wel een verschil, namelijk het element van schade. Een terugkeerling kan tijdens zijn missie getraind worden, en in naam van een heilige oorlog een aanslag plegen in Nederland. Een islamiet die zijn geloof laat vallen, heeft een veel geringere waarschijnlijkheid zich te wreken op de maatschappij die hij achter laat (hoewel, in termen van waarschijnlijkheid, ook het eerste scenario is nog steeds vrij zeldzaam).
Maar toch is dat element van schade
niet de (primaire) reden waarom Rutte deze terroristen graag dood
ziet. Dat verried hij door te zeggen: ik weet zeker dat het merendeel
van Nederland het met me eens is. Daarmee toonde hij dat zijn
afweging politiek was, niet utilitaristisch.
Die ga ik even uitleggen. Stel je voor
dat het debat kwam met het bekende trolleyprobleem. Dat probleem
stelt de vraag: moet je één leven opgeven, als je daarmee vijf
levens spaart? De koele afweging zou zeggen: ja, één leven is het
kleinere drama. Maar ik kan me nauwelijks voorstellen dat Rutte bij
dit dilemma even parmant op de groene knop had gedrukt.
Dat vermoeden baseer ik op wat we zagen
in de campagne in 2012. Tijdens het RTL-debat was er een discussie
rond medicatie voor dure en zeldzame ziekten. De vraag die voorlag:
moeten we stoppen met het vergoeden peperdure medicijnen voor
zeldzame ziektes, als we dan meer patiënten kunnen redden? Samsom
was de enige die niet bij voorbaat tegen was. Niet 'omdat de
meerderheid dat met hem eens was', maar omdat hij het waard vond om
de discussie te voeren.
Maar voor Rutte was het noch de koele
afweging, noch de wil tot een discussie die hem vorige week tot zijn
uitspraak bracht. Het was het (veronderstelde) sentiment van de
achterban. Het sentiment dat zegt dat een moslim die naar Syrië of
Irak reist een landverrader is, een afvallige. En dat is een uiterst dubieuze
grond om iemand dood te wensen.
In de jaren '30 vertrok George Orwell
naar Spanje om aan de zijde van de opstandelingen te vechten in de
Spaanse burgeroorlog. In de jaren '70 stierven in Utrecht en Limburg
mensen door aanslagen van de Rote Armee Fraktion, een club die ook
Nederlandse sympathisanten had. En de mensen die nu naar Syrië
afreizen om zich te mengen in de oorlog aldaar zijn een allegaartje
van geloofsfanatici en romantisch-naieve verzetslieden tegen Assad of
IS.
Let wel, dat is geen reden om terugkeerlingen hun gang te laten gaan. Inlichtingendiensten in heel Europa
hebben met recht een dagtaak aan wat er gebeurt in de levant. Maar
wat Rutte doet is heilloos, en bespeelt alleen maar de barbaarse
fantasieën die al of niet in de onderbuik van de achterban leven.
Waardoor hij, vreemd genoeg, barbaarse gedragingen van regimes als Saudi-Arabië
doorgrondbaarder maakt.
